Jambari Hj Ali pakar radio isotop lulusan ITB

Orangnya selalu tersenyum manis ketika kami bertemu untuk sebuah wawancara ringkas. Kami kebetulan dalam perjalanan ke suatu mesyuarat di Bandar Kinrara pada hari Sabtu tanggal 6 Ogos 2011. Beliau dilahirkan pada 1hb. September 1949 di Batu Pahat, Johor.

Bersekolah rendah di Sekolah Dato’ Bentara Luar Batu Pahat, kemudian ke sekolah berasrama penuh Sekolah Alam Shah (SAS), Cheras mulai 1964 hingga tahun 1968. Kemudian meneruskan pengajian di Institut Teknologi Bandung Jurusan Biologi mulai tahun 1969 hingga tahun 1974 dengan memperolehi gelar Doktorandus (Drs). Seterusnya beliau melanjutkan pelajaran ke Scotland di University of Dundee dalam Jurusan Parasitologi mulai tahun 1979 hingga tahun 1983 dengan memperolehi PhD dalam bidang Parasitologi.

Sepulangnya dari Bandung beliau terus berkhidmat sebagai Pensyarah Muda di Universiti Pertanian Malaysia pada 15 November 1974 setelah menamatkan pengajian beliau di ITB pada tahun yang sama. Pada tahun 2005, beliau telah dilantik sebagai Profesor di Universiti Putra Malaysia, yang baru bertukar nama, senelumnya dikenali sebagai Universiti Pertanian Malaysia (UPM). Secara proses alami beliau pun tiba waktu untuk bersara pada tahun 2005, dan mulai tahun 2006 beliau menjadi Profesor kontrak di UPM hingga Julai 2011. Mulai bulan September 2011, beliau menyertai syarikat swasta dalam bidang pengurusan sisa pepejal yang mempunyai teknologi unik dalam menyelesaikan isu sampah.

Ketika ku tanya kisahnya di Indonesia, beliau dengan gembira menceritakan pengalaman beliau di tanah seberang selama lima tahun kuliah di Institut Teknologi Bandung (ITB). “Suatu kejutan budaya terjadi padaku.” Tutur Profesor yang pakar dalam Radio Isotop itu.

Beliau menjejaki kaki ke Indonesia pada tahun 1969 bersama teman-teman seangkatan seperti Muhammad Yahya, Muhammad Mat Salleh, Mohd Salleh Said, Wan Daud, Jasman, Zainuddin, Kasran dan lain-lain. Tahun pertama, 1969, beliau kuliah di Jurusan Fizika, ITB. Namun disebabkan minat beliau yang mendalam dalam Biologi, beliau telah bertukar ke Jurusan Biologi pada tahun berikutnya.

“Apakah kejutan budaya yang Prof maksudkan?”, Tanya ku kehairanan setelah masing-masing diam sebentar dalam perjalanan pagi itu.

Dengan sedikit senyuman dan kadang-kadang ketawa lucu, beliau menceritakan satu peristiwa yang terjadi padanya di suatu pagi di rumah kostnya di Bandung.

Selepas pulang berbelanja di pasar pagi, Bapa Kostnya meminta beliau ambilkan surat khabar di kereta, “Nak Jambari, tolong ambilkan saya Koran di mobil”, minta Bapak kostnya.

Anak kost yang bernama Jambari ini terus mencari Al-Qur’an di mobil (kereta) bapak kostnya dan tidak ada pun Al-Qur’an yang diminta oleh Bapak kostnya itu. “Ngak ada Qur’annya” Kata Jambari. Bapak kostnya kemudian terus ke mobil, sambil menunjukkan surat khabar di tangannya dan berkata, “Nak Jambari, ini apa?.” Dengan nada yang seperti menyindir. Selepas itu Prof Jambari pun fahamlah bahwa Koran itu surat khabar dalam Bahasa Indonesia.

“Ismail, itu kejutan pertama. Kejutan kedua ialah dalam rumah boleh masuk pakai kasut.”, kata Prof Jambari. Di Malaysia kita sudah biasa dengan menanggalkan kasut bila masuk rumah. “Saya kaget pada mulanya.”, lanjutan bicara beliau.

Dalam perjalanan ke Kinrara itu, kami terus berbicara tentang perkara-perkara yang terjadi semasa berada di sana dan merupakan budaya muda mudi ketika itu. Salah satu ialah berkaitan dengan apel. Istilah apel sama maknanya dengan wakuncar (wajib kunjung pacar). Apel lebih ringkas sebutannya, yang membawa makna kunjungan lelaki ke rumah pacarnya pada malam minggu. Ketika itu malu sekali kalau tidak punya pacar.

Biasanya pacar lelaki yang akan ke rumah pacar perempuan, tidak sebaliknya. Jika dua-duanya mau keluar menonton filem di bioskop (panggung wayang), pacar lelaki akan mohon izin dengan ayah atau ibu pacarnya dan bila selesai menonton menghantar pulang pacarnya hingga ke dalam rumah bukan dibiarkan pulang sendirian. Di sini sikap tanggungjawab itu dibina.

Tatacara membawa keluar teman wanita biasa dari rumah juga sama caranya dengan membawa pacar keluar dari rumah. Hubungan pacar dengan pacar lebih intim, dari teman biasa. Pihak yang bertujuan membawa keluar seorang wanita untuk acara apa pun kena datang dan minta izin dari ibu atau ayah wanita berkenaan, biasanya diizinkan. Ketika menghantar pulang pun, lelaki yang menghantar mesti masuk ke rumah dan berjumpa dengan ibu atau bapa wanita berkenaan dan bersalaman dulu sebelum memohon diri untuk pulang dan ucapkan terima kasih kepada ibu atau bapa wanita berkenaan. Ini menunjukkan rasa tanggungjawab dan keluhuran persahabatan yang tinggi.

Ketika mengimbau kembali persahabatan antara sesama pelajar Malaysia di Bandung, Profesor yang masih ganteng (hensem) itu mengatakan, “Ketika jadi mahasiswa dulu di Bandung, kami selalu berkongsi motosikal. Yang beli motorsikal seorang, tapi yang pakai ramai.” Ujar Profesor yang berasal dari Batu Pahat ini. Jadi beliau dan rakan-rakan biasanya berkongsi pakai motorsikal yang dibeli untuk ke mana-mana. Perkara ini sudah menjadi biasa dan hubungan menjadi sangat akrab melalui cara itu.

Satu perkara yang beliau perhatikan sangat baik ialah belajar secara berkumpulan sebelum peperiksaan. Mereka membawa makanan “potluck” ketika mahu belajar bersama-sama dan apabila tiba waktu makan rehat mereka akan makan bersama-sama sambil bercanda (bergurau senda). Ini mengeratkan tali persahabatan hingga kini.
Peristiwa yang beliau tidak boleh lupa ialah mapram. Istilah mapram ialah akronim bagi masa perkenalan mahasiswa dan juga ketika menjalankan walawa, iaitu wajib latihan mahasiswa. Walawa dijalankan seperti palapes di Malaysia.

“Kami diajar cara perang sangkur”, lanjut Profesor Jambari. Kaedah perang sangkur ialah perang olok-olok seorang dengan seorang. Kami banyak mendapat pengalaman perang daripada program ini. Biasanya latihan walawa ini hanya untuk warga Indonesia saja. Jadi, mahasiswa Malaysia akhirnya dikecualikan dari latihan ini setelah menyedari identitas mereka.

Di ITB, ada mata pelajaran Agama Islam. Dalam peperiksaan mata pelajaran ini diadakan ujian solat. Para asisten mengatakan pelajar Malaysia solatnya cepat. Itu komen mereka. Terutamanya soal tomakninah, berhenti sebentar antara dua gerakan solat.

Ketika menceritakan tentang masalah transportasi di Bandung, beliau menyatakan sangat prihatin dengan tukang beca yang menggunakan tulang empat kerat bagi mencari rezeki. Kadang-kadang kalau mendaki mereka terpaksa turun dan menolak beca dan berdengus nafas mereka kerana kepenatan. Beliau pernah mengalaminya ketika melewati Jalan Braga menujuk ke Jalan Dago kerana arahnya mendaki.

Dalam wawancara Profesor Jambari kembali menceritakan pengalaman beliau membawa sampel ulat yang beliau kaji dengan menggunakan angkot dari Bandung ke Lembang. Istilah angkot ialah akronim bagi Angkutan Kota. Waktu itu beliau mengkaji pergerakan ulat yang memakan tanaman dengan menggunakan kaedah “Radio Tracing” bagi mengesan perjalanan ulat dalam kerja mereka merosakkan tanaman.

Ulat-ulat yang telah disuntik dengan radio isotop di bawa dengan menggunakan baldi dan ditutup rapi. Apa yang dikhuatirkan ialah kesan radiasi yang dihasilkan melalui radio isotop itu kepada persekitaran. Sinaran gama amat sensitif kepada manusia. Bagi mengatasi masalah itu, langkah keselamatan perlindungan sinar radio isotop telah diambil secukupnya dengan menggunakan penahan lead atau timah hitam. Melalui cara ini kesan sinaran gamma yang dikeluarkan dari bahan radio isotop dapat dihinrakan. Beliau menggunakan fasilitas PRAB, iaitu Pusat Reaktor Atom Bandung yang letaknya bersebelahan dengan ITB untuk menjayakan kajian beliau.

Semasa mengimbau kembali kehidupan beliau di rumah kostnya, satu kejadian yang agak aneh berlaku dalam keluarga keturunan Jawa yang mempunyai 3 anak lelaki dan seorang anak perempuan yang sudah remaja ditambah dengan 4 orang anak kost dari Malaysia dan seorang dari Medan. Waktu itu TV belum banyak dan masih dalam “Black and White (B/W)”. Kami hanya ada radiogram bagi mengikuti acara-acara radio amatir. Satu hari bapak kos menanyakan kepada kami apa setuju kalau mereka dibelikan Televisyen (TV).

Kami agak terkejut alias keheranan mengapakah perlunya Bapak kostnya mendapat izin dari kami sedangkan kami hanya anak kost beliau. Tentu kami tiada halangan dan sudah tentu tidak terganggu ketenteraman untuk belajar dengan adanya TV. Tapi itulah yang mereka lakukan. Barulah saya sadar betapa hormat dan santunnya mereka kepada kami biarpun kami hanya anak kost mereka.

Minat beliau dalam penyelidikan adalah berbagai termasuklah “Parasites of wildlife”, “Biology and control of vectors (Aedes)”, “Applied malacology (Medical and agricultural mollusks)”, “Radiation biology”, “Inland fisheries” dan “Bioindicators of aquatic pollution”. Banyak penyelidikan dan kertas jurnal dihasilkan yang membawa beliau kepada gelar Profesor dalam bidang Biologi di UPM pada tahun 2005.

Beliau telah mendirikan rumah tangga ketika di Bandung dengan teman sekuliah beliau Luciana. Hingga kini mereka dikurniai lima puteri, Dian Indrayani, Adila, Kamelia, Nuzul and Atiqa yang telah berjaya dalam bidang pengajian pilihan masing-masing. Kenangan manis yang tidak boleh dilupakan menjadi inspirasi hebat dalam hidupnya untuk berjaya. Walau pun seorang jejaka dalam keluarga tujuh orang, namun Profesor Jambari pintar memasak dan membantu dalam urusan rumah tangga keluarga.

Hobi beliau yang senentiasa membara hingga kini ialah fotografi. Walau pun mekanik permotoran juga menjadi hobi beliau, namun penglibatan beliau dalam penyelidikan pengurusan sisa pepejal dengan sebuah syarikat swasta bertaraf dunia banyak menyita waktu beliau.

Beliau bergiat cergas dalam Persatuan Alumni Perguruan Tinggi Indonesia (PAPTI) dan Ikatan Alumni ITB Cabang Kuala Lumpur.

Wawancara dan tulisan oleh Dr Ismail Abdullah, 16 Ogos 2011.